बाल्मिकी र रामायण

सुन्नुहोस अब आज यो उपकथा आदर्श अन्तर्निहित
अल्लारे बयको बिबाहित कुनै ठिटो बिबेकै रहित
डाका उ पहिले भएर लुटपाट गर्दै जिबिका क्रम
मन्मा ध्यान थिएन गर्न उसले सुकर्म भन्ने श्रम
ब्याधा त्यो मृगको र पंछिहरुको हत्या गरी दिनदिन
हिड्दा एक कुनै अपर्झट महा सुनेछ बोलि किन?
मार्छौ बाबु गरेर पाप अरुको ज्यु ज्यान प्यारो हुँदा
भन्दै प्रस्न गरे अगस्त्य मुनिले त्यो बाण हातमा लिदा
मन्मा शोक पसेछ विव्हल हुदै फर्केर घरमा गइ
आमा बाबु र पत्निसाथ उ बिचार, विमर्श गर्ने भइ
दुखैमात्र दिएर मारिकन जीव के राम्रो होला भन
भोग्नुपर्छ अवश्य पाप तिमीले भन्दा रुवायो मन
कस्तो भोग गरेछु मर्न पनि म सक्तिन जाउ कहा
प्रायस्चित्त कुनै म गर्छु अहिले बस्छु समाधि यहा
भन्दै त्यसदिनदेखी फाली धनु बाण बस्यो पलेटी कसी
ध्यान्मा तल्लिन भो शिकारी अब उ जिउमा खरानी घसी
बिते बर्ष कति भएन मनमा पत्तो कहा छु भनी
माटोले पुरियो शरीर उसको ढिस्को धमिरा बनी
देखि वास्तबमा कठोर श्रम त्यो देउता बरुणले जहा
माटो धोई पखाली पुर्ब उपचार गरेर छाडे त्यहा
जीउमा धमिरा र जीव कमिला ढाकेर बस्थे पुरा
बाल्मिकी भनी नाम दिएर उनले स्मरण गराए कुरा
प्रात कालमहा उठेर एकदिन उ नित्य कर्मै तिर
जादा यो घटना त देखिन गयो नदी तमासा निर
जोडी ढुक्कुरका बसेर रुखमा चूचो र गर्धन दली
प्रेमालाप गरेर ब्यस्त ति हुदा भाले खस्यो लौ ढलि
ब्याधा त्यो जसले उठाई तिर त्यो हानेछ गर्दै भुल
देखे यो घटना अपर्झट तिनी मन्मा भए ब्याकुल
एक्कासी मनमा ति बाल्मिकिजिको धिक्कारको भावना
भेदक ढुक्कुरको शिकारिकन ता स्लोक्मा गरे ताडना
के जान्नु कसरी उठेछ मनमा त्यो छन्दको सुर मिलि
ब्रम्है वाक्य पसेछ ज्ञानी ऋषि ति पछी भए बाल्मिकी
नारदबाट सुने कहानी रघुको साथमा थे बादर गण
आदिकाब्य , लिला छ वर्णन त्यहा लेखेछं रामायण
सातै काण्ड र खण्डमा गरी पृथक ति स्लोक पचासै हजार
वर्णन गर्न सफल छ हिन्दु कृति यो, राम्रो छ येस्को बजार!